Τέσσερα κλειδιά για τη διαδοχική ασφάλιση

  Ειδικό καθεστώς ισχύει για τη συνταξιοδότηση 2 εκατομμυρίων εργαζομένων που καλύπτονται από τουλάχιστον δύο ασφαλιστικά ταμεία.

   Με τον όρο διαδοχική ασφάλιση εννοούμε περιπτώσεις που ο χρόνος ασφάλισης έχει

διανυθεί κατά συνέχεια (διαδοχικά) σε περισσότερους από έναν φορείς κύριας ή επικουρικής ασφάλισης.

   Οπως τονίζει ο δικηγόρος Διονύσης Ρίζος, που είναι ειδικός σε θέματα εργατικού και ασφαλιστικού δικαίου, «σε αντίθεση με τη διαδοχική ασφάλιση, όταν υπάρχει χρόνος που έχει διανυθεί ταυτόχρονα κατά το ίδιο χρονικό διάστημα σε περισσότερους από έναν φορείς, τότε έχουμε τη λεγόμενη παράλληλη ασφάλιση. Προσοχή, καθώς ο χρόνος της παράλληλης ασφάλισης δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί διαδοχικά, παρά μόνο για αυτοτελή συνταξιοδότηση από τον φορέα στον οποίο έχει πραγματοποιηθεί».

Τέσσερα είναι τα βασικά σημεία που πρέπει να γνωρίζουν οι υποψήφιοι συνταξιούχοι:

1. Οι σχετικές διατάξεις της διαδοχικής εφαρμόζονται μόνο μεταξύ ομοειδών φορέων. Μεταξύ ταμείων κύριας ασφάλισης συμπεριλαμβανομένου και του Δημοσίου, μεταξύ επικουρικών, μεταξύ ταμείων πρόνοιας. Δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις αυτές μεταξύ ταμείου κύριας ασφάλισης με επικουρικό ταμείο ή μεταξύ επικουρικού και ταμείου πρόνοιας κ.λπ.

2. Ειδικά σε ό,τι αφορά το Δημόσιο (κύρια σύνταξη), οι διατάξεις της διαδοχικής ασφάλισης εφαρμόζονται μόνο για όσους έχουν προσληφθεί μετά την 1η Ιανουαρίου 1983.

Για τους μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 1982 προσληφθέντες συνεχίζουν να ισχύουν οι διατάξεις για αναγνώριση του χρόνου με εξαγορά.

3. Η εφαρμογή των διατάξεων της διαδοχικής δεν είναι υποχρεωτική για τον ασφαλισμένο. Στις περισσότερες, βέβαια, περιπτώσεις ο εργαζόμενος δεν έχει άλλη επιλογή, καθώς μόνο με την αθροιστική χρήση του χρόνου μπορεί να εξασφαλίσει τη θεμελίωση και την ενεργοποίηση του συνταξιοδοτικού του δικαιώματος. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ο εργαζόμενος μπορεί να αξιοποιήσει ξεχωριστά τον χρόνο ασφάλισης σε κάθε Ταμείο. Αυτό συμβαίνει όταν με τους χρόνους αυτούς ιδωμένους χωριστά θεμελιώνεται αυτοτελές δικαίωμα από το κάθε Ταμείο.

Δηλαδή στις περιπτώσεις που ο εργαζόμενος δικαιούται σύνταξη μόνο με τον χρόνο ασφάλισης που έχει πραγματοποιήσει σε κάθε φορέα ξεχωριστά, μπορεί να συνταξιοδοτηθεί από τους φορείς αυτούς αυτοτελώς λαμβάνοντας 2 συντάξεις χωρίς την εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν για τη διαδοχική.

4. Ο χρόνος που διανύθηκε στην ασφάλιση δεν υπολογίζεται για θεμελίωση όταν: έχουν επιστραφεί οι ασφαλιστικές εισφορές, έχει χορηγηθεί για τον συγκεκριμένο χρόνο εφάπαξ παροχή, υπάρχει παράλληλη ασφάλιση οπότε υπολογίζεται ο χρόνος μόνο του ενός ταμείου, έχει χορηγηθεί σύνταξη για τον χρόνο αυτόν η οποία εξακολουθεί να καταβάλλεται ή δεν έχουν καταβληθεί οι ασφαλιστικές εισφορές.

Ποιο ταμείο απονέμει τη σύνταξη

Σύμφωνα με τις διατάξεις της διαδοχικής, οι φορείς στους οποίους έχει ασφαλιστεί ο υποψήφιος συνταξιούχος χωρίζονται στον απονέμοντα φορέα και τους συμμετέχοντες φορείς. Ειδικότερα:

Απονέμων φορέας είναι το Ταμείο που με βάση τη νομοθεσία κρίνεται αρμόδιο και τελικά χορηγεί τη σύνταξη. Η σύνταξη υπολογίζεται στο σύνολό της από τον απονέμοντα φορέα με συμμετοχή τμηματικών ποσών των συμμετεχόντων.

Συμμετέχων φορέας λέγεται το Ταμείο στο οποίο έχει ασφαλιστεί ο εργαζόμενος αλλά δεν είναι, με βάση τη νομοθεσία, το αρμόδιο για τη χορήγηση της σύνταξης. Συμμετέχει στη δαπάνη για τη χορήγηση της σύνταξης από τον απονέμοντα φορέα. Το Ταμείο που θα δώσει τη σύνταξη στον ασφαλισμένο δεν είναι πάντοτε το τελευταίο. Για να είναι το τελευταίο ταμείο αυτό το οποίο θα χορηγήσει τη σύνταξη, θα πρέπει ο ασφαλισμένος να έχει συμπληρώσει σε αυτό 1.500 ημέρες ασφάλισης από τις οποίες 500 ημέρες μέσα στην τελευταία πενταετία πριν από την υποβολή της αίτησης ή τη διακοπή της ασφάλισης (εναλλακτικά 1.000 ημέρες συνολικά εκ των οποίων 300 τελευταίες).

Εφόσον δεν υπάρχει η προϋπόθεση αυτή, η δυνατότητα συνταξιοδότησης εξετάζεται από τους άλλους φορείς στους οποίους έχει ασφαλιστεί ο εργαζόμενος με πρώτον εκείνο στον οποίο έχει τον περισσότερο χρόνο ασφάλισης. Ο κάθε φορέας λοιπόν εξετάζει με βάση τη νομοθεσία του το αίτημα και εφόσον ο εργαζόμενος συμπληρώνει τις προϋποθέσεις του αναλαμβάνει την υποχρέωση για τη χορήγηση της σύνταξης.

Στην περίπτωση που κανένας από τους άλλους φορείς δεν μπορεί να χορηγήσει σύνταξη με βάση τη νομοθεσία του, τότε ο τελευταίος φορέας χορηγεί τη σύνταξη με 1.000 τουλάχιστον ημέρες στην ασφάλισή του εκ των οποίων 300 την τελευταία πενταετία. Βέβαια, η χορήγηση της σύνταξης προϋποθέτει ο εργαζόμενος να έχει συμπληρώσει και τις προβλεπόμενες λοιπές προϋποθέσεις του απονέμοντος φορέα.

Πιο γρήγορα στην έξοδο με αλλαγή φορέα

Ταχύτερη έξοδο στη σύνταξη μπορεί να εξασφαλίσει για συγκεκριμένες ομάδες ασφαλισμένων η αλλαγή ταμείου στο παρά πέντε της αποχώρησης από την αγορά εργασίας. Ωστόσο πρόσφατη εγκύκλιος του ΙΚΑ βάζει... εμπόδια στην «έξοδο» ασφαλισμένων, που επέστρεψαν στο ταμείο αφού πρώτα είχαν περάσει από τον ΟΑΕΕ.

Σε γενικές γραμμές συμφέρει η «μεταφορά» σε άλλο φορέα στις περιπτώσεις όπου το δικαίωμα έχει θεμελιωθεί αυτοτελώς με τον χρόνο ασφάλισης μόνο του πρώτου ταμείου και εφόσον οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης από τον δεύτερο είναι δυσμενέστερες.

Ετσι για παράδειγμα μια μητέρα ανηλίκου που είχε συμπληρώσει στο ΙΚΑ 5.500 ημέρες ασφάλισης και είχε ανήλικο τέκνο έως το 2006 στη συνέχεια διέκοψε τη μισθωτή ασφάλιση και άνοιξε επιχείρηση με ασφάλιση στον ΟΑΕΕ. Η εν λόγω ασφαλισμένη συμφέρει να αλλάξει φορέα και να επανέλθει στο ΙΚΑ πριν συνταξιοδοτηθεί ώστε να αποχωρήσει στα 55 με πλήρη σύνταξη.

Πάντως -όπως ήδη αναφέρθηκε- με τη νέα εγκύκλιο του ΙΚΑ για τη διαδοχική ασφάλιση πολλές είναι εκείνες οι περιπτώσεις που χάνουν το τρένο της θεμελίωσης και θα «φορτωθούν» από 2 έως 17 έτη.

 Κατά κύριο λόγο ο «εγκλωβισμός» αφορά:

• Mητέρες ανηλίκων που τη στιγμή ενηλικίωσης του τέκνου τους είχαν ασφάλιση στον ΟΑΕΕ και όχι στο ΙΚΑ ακόμη κι αν είχαν τις 5.500 ημέρες ασφάλισης.
• Ανδρες ασφαλισμένους με συμπληρωμένη 35ετία αλλά στην ασφάλιση του ΟΑΕΕ που δεν μπορούν σήμερα μεταπηδώντας στο ΙΚΑ να ζητήσουν συνταξιοδότηση στα 58 ή 59.
• Aσφαλισμένους στον ΟΑΕΕ με λίγα χρόνια που επιθυμούσαν να απορριφθεί ο φάκελός τους στα 60 ώστε να μπορούν να συνταξιοδοτηθούν από το Ιδρυμα.

Οταν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου ασφάλισης έχει διανυθεί σε έναν φορέα τότε δεν συμφέρει η αλλαγή λίγο πριν από την έξοδο.

Παραδείγματα

Ενδεικτικά δημοσιεύονται δύο παραδείγματα για όσους αλλάζουν ασφαλιστικό φορέα:

Ερώτηση: Εργαζόμενη στον ιδιωτικό τομέα μητέρα δύο ανηλίκων παιδιών είχε ξεκινήσει την ασφάλισή της στο ΙΚΑ το 1985 συμπληρώνοντας μέχρι το 1999 συνολικά 3.100 ημέρες ασφάλισης. Στη συνέχεια συνέχισε την ασφάλισή της στον ΟΑΕΕ για 10 έτη και μέχρι το 1999.

Αφού πέρασε κάποιο διάστημα χωρίς απασχόληση επανασφαλίστηκε στο ΙΚΑ για 50 ημέρες το 2011. Από την 1η Ιανουαρίου 2013 εργάζεται κανονικά ως μισθωτή με ασφάλιση στο ΙΚΑ έχοντας ως σήμερα συμπληρώσει 200 επιπλέον ένσημα. Πότε μπορεί να συνταξιοδοτηθεί;

Απάντηση. Η εργαζόμενη του παραδείγματος είχε συμπληρώσει τις 5.500 ημέρες ασφάλισης την περίοδο που ήταν ασφαλισμένη στον ΟΑΕΕ. Πλην όμως σύμφωνα και με την τελευταία εγκύκλιο του ΙΚΑ δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι θεμελίωσε συνταξιοδοτικό δικαίωμα την εν λόγω περίοδο. Στη συνέχεια και καθώς «επανασυνδέθηκε» με την ασφάλιση του ΙΚΑ το 2011 μπορεί να θεμελιώσει κανονικά με τις προϋποθέσεις που τότε ίσχυαν και να συνταξιοδοτηθεί με τη συμπλήρωση του 52ου έτους της ηλικίας της με μειωμένη σύνταξη και στα 57 με πλήρη.

Ερώτηση. Εργαζόμενη στο Δημόσιο έχει συμπληρώσει 10 έτη ασφάλισης καθώς έχει διοριστεί το 2003. Εχει στο ΙΚΑ 17 έτη ασφάλισης ως μισθωτή στον ιδιωτικό τομέα. Είναι μητέρα ανηλίκου τέκνου και σήμερα 55 ετών. Μπορεί να συνταξιοδοτηθεί; Τι σύνταξη θα πάρει;

Απάντηση: Η εν λόγω εργαζόμενη του Δημοσίου θεμελιώνει δικαίωμα με τη χρήση διαδοχικά του χρόνου ασφάλισης που έχει σε ΙΚΑ και Δημόσιο και τη συμπλήρωση της 25ετίας το 2011. Ετσι μπορεί να συνταξιοδοτηθεί από το 52ο έτος της ηλικίας της με πλήρη σύνταξη το οποίο και έχει ήδη συμπληρώσει.

Το ποσό της κύριας σύνταξής της θα είναι περίπου 958 ευρώ από τα οποία περίπου 520 ευρώ θα αντιστοιχούν στο τμήμα του ΙΚΑ. Εφόσον έχει συμπληρώσει και το 55ο έτος της ηλικίας της, το τμήμα του ΙΚΑ θα της καταβάλλεται πλήρες.

Καθυστέρηση έως 2 χρόνια

Μέχρι και δύο χρόνια μπορεί να καθυστερήσει η έκδοση της... πολυπόθητης συνταξιοδοτικής απόφασης στις περιπτώσεις της διαδοχικής ασφάλισης. Ο χρόνος αναμονής εξαρτάται από τον ασφαλιστικό φορέα, καθώς υπάρχουν σημαντικές διακυμάνσεις.

Οι μεγαλύτερες καθυστερήσεις παρατηρούνται στο ΙΚΑ αλλά και στο ΝΑΤ, όπου για την έκδοση της απόφασης μπορεί να χρειαστούν ακόμα και δύο χρόνια. Σε 14 μήνες περίπου υπολογίζεται ο χρόνος αναμονής στον ΟΑΕΕ.

Για την επίσπευση των διαδικασιών καλό είναι ο ασφαλισμένος πριν από την αίτηση συνταξιοδότησης να επιδιώξει την έκδοση βεβαίωσης χρόνου ασφάλισης από τον οικείο φορέα. Επιπλέον στις περιπτώσεις του ΙΚΑ είναι σημαντικό να αποφευχθεί η κεντρική υπηρεσία ανακεφαλαίωσης και να επιλέγεται το υποκατάστημα της περιοχής του ασφαλισμένου.

Ο τρόπος υπολογισμού και οι συντελεστές

Με ειδικούς συντελεστές υπολογίζονται οι συντάξεις όσων έχουν διαδοχική ασφάλιση. Οι σχετικές διατάξεις ισχύουν από την 1η Ιανουαρίου 2011 και μετά

Η βασική διαφορά είναι πως με τις ρυθμίσεις που ίσχυαν μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2010 οι αποδοχές των εργαζομένων επικαιροποιούνταν μόνο με τις μεταβολές του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Με τον νόμο 3863/2001 οι αποδοχές επικαιροποιούνται και με τον συντελεστή ωρίμανσης, γεγονός που οδηγεί μέχρι και στον υπερδιπλασιασμό των συντάξιμων αποδοχών.

Κερδισμένοι από το εν λόγω καθεστώς ήταν και είναι κατά κύριο λόγο όσοι ασφαλισμένοι ξεκίνησαν από ταμεία μισθωτών (π.χ. ΙΚΑ) και στη συνέχεια «πέρασαν» στους φορείς των αυτοαπασχολουμένων, στο Δημόσιο ή στα ειδικά ταμεία (ΔΕΚΟ και τράπεζες). Με το νέο σύστημα τη μεγαλύτερη αύξηση στο ποσό της σύνταξης έχουν όσοι έχουν συμπληρώσει στον συμμετέχοντα φορέα αρκετά έτη ασφάλισης και είχαν υψηλές αποδοχές. Επιπλέον όσοι έχουν αλλάξει φορέα το δυνατόν παλαιότερα. Δεν υπάρχει διαφορά στο τελικό ποσό της σύνταξης για:

• Οσους παίρνουν τα κατώτερα όρια
• Οσους έχει μεσολαβήσει πολύ μικρό χρονικό διάστημα από την αλλαγή φορέα.

Ο χρόνος ασφάλισης σε έναν φορέα

Υπάρχουν περιπτώσεις που σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία το ποσό της σύνταξης ακόμη κι αν υπάρχουν περισσότεροι του ενός φορείς κύριας ασφάλισης υπολογίζεται σαν να έχει διανυθεί ο χρόνος σε έναν φορέα ασφάλισης. Ειδικότερα αυτό συμβαίνει:

Σε ασφαλισμένους οι οποίοι μέχρι και την 31/12/78 είχαν υπαχθεί διαδοχικά στην ασφάλιση δύο ή περισσοτέρων οργανισμών που ασφαλίζουν μισθωτούς ή αυτοτελώς απασχολούμενους και

Σε όσους ασφαλίστηκαν μεν διαδοχικά για πρώτη φορά από την 1/1/79 και μετά, από φορέα ασφάλισης μισθωτών σε άλλον φορέα ασφάλισης μισθωτών, παρέμειναν όμως απασχολούμενοι στον ίδιο εργοδότη. Ειδική περίπτωση αποτελεί το Δημόσιο όπου όσοι έχουν απασχοληθεί σε αυτό με οποιαδήποτε σχέση εργασίας πριν από την 31/12/1982 είναι υποχρεωμένοι να εξαγοράσουν τον χρόνο που έχουν διανύσει σε άλλο φορέα ασφάλισης για θεμελίωση δικαιώματος και προσαύξηση του ποσού της σύνταξης. Η εξαγορά γίνεται με το 7% επί των συντάξιμων αποδοχών τη στιγμή της αίτησης και ο χρόνος υπολογίζεται ως να έχει διανυθεί εξ ολοκλήρου στο Δημόσιο.

Οι συντελεστές της διαδοχικής όπως διαμορφώνονται από την 1-1-2011 είναι:
Ετη	Συντελεστής	Ετη	Συντελεστής	Ετη	Συντελεστής
1	1,02	16	1,373	31	1,848
2	1,040	17	1,400	32	1,885
3	1,061	18	1,428	33	1,922
4	1,082	19	1,457	34	1,961
5	1,104	20	1,486	35	2,000
6	1,126	21	1,516	36	2,040
7	1,149	22	1,546	37	2,081
8	1,172	23	1,577	38	2,122
9	1,195	24	1,608	39	2,165
10	1,219	25	1,641	40	2,208
11	1,243	26	1,673	41	2,252
12	1,268	27	1,707	42	2,297
13	1,294	28	1,741	43	2,343
14	1,319	29	1,776	44	2,390
15	1,346	30	1,811	45	2,438